Geschiedenis van verwarming

Geschiedenis van verwarming: van open haard naar kachel

Tot aan de 17de eeuw was de open haard de belangrijkste manier om de woning te verwarmen. Hout was daarbij de belangrijkste, zo niet enige brandstof. Vanaf de 17de eeuw deed de kachel zijn intrede, met hout, steenkool, bruinkool en turf als belangrijkste brandstoffen. In eerste instantie werden de kachels gebruikt in huis- en werkkamers, met een eenvoudige rookafvoer naar buiten. Al snel ontdekte men de commerciële potentie van dergelijke verwarming en werden grote kantoorgebouwen en fabrieken gerealiseerd. Hierin konden mensen zowel in de zomer als winter comfortabel werken. Daarmee is de verwarming eigenlijk cruciaal geweest voor de opkomst van de industrie.

Geschiedenis van verwarming: van kachel naar centrale verwarming

Omdat de warmtebehoefte in meerdere grote ruimtes van kantoren en fabrieken hoog was, werden al snel nieuwe verwarmingssystemen ontwikkeld. Zo werden methodes ontdekt om niet per ruimte, maar vanuit één centraal punt meerdere ruimtes te verwarmen. Dit kostte minder energie en moeite, zorgde voor een gelijkmatigere verwarming en een betere luchtkwaliteit binnen het gebouw. Er waren vier systemen: luchtverwarming, verwarming door middel van stoom en verwarming door middel van warm of heet water.

Geschiedenis van verwarming: stoomverwarming

Stoomverwarming werd al in 1745 uitgevonden door William Cook. James Watt bouwde een eigen variant op dit systeem voor zijn eigen huis in 1784. Hierna werd het systeem doorontwikkeld voor toepassing in Engelse fabrieken. Het grote nadeel was de hoge temperatuur van de verwarmingselementen. In Duitsland werd omstreeks 1880 een soortgelijk systeem ontwikkeld, dat echter werkte met lagedruk stoom. In de te verwarmen vertrekken werden gegoten ijzeren registers (radiatoren) geplaatst, die eenvoudig konden worden bediend. Dit type stoomverwarming is ook in Nederland veelvuldig toegepast.

Geschiedenis van verwarming: luchtverwarming

Het eerste geregistreerde systeem voor luchtverwarming in Nederland deed vanaf 1825 haar intrede. Koude lucht streek hierbij langs hete buizen in een centrale stookinrichting (calorifère) waarna de lucht door kanalen naar naastgelegen ruimten werd geleid. Als brandstof werd turf of steenkool gebruikt. Luchtverwarming werd vooral toegepast in openbare gebouwen waaronder fabrieken, scholen, ziekenhuizen en kloosters.

Geschiedenis van verwarming: warmwatersystemen

Al in 1716 werd een warmwatersysteem gebruikt voor kasverwarming in Engeland. Iets meer dan honderd jaar later werden de eerste warmwatersystemen in Londense huizen geïnstalleerd. Hier werden warmwaterketels gecombineerd met een keukenfornuis. In Nederland werden redelijk snel daarna de kassen van kasverwarming met warmwatersysteem voorzien. De eerste woning met warmwatersysteem werd pas in 1838 gerealiseerd (aan de Keizersgracht in Amsterdam). Na 1850 werd het (voornamelijk op steenkool gestookte) warmwatersysteem pas op grotere schaal toegepast, met name in koffiehuizen en concertzalen. Na verloop van tijd werd de verwarmingsketel in de keuken geplaatst (in plaats van in de kelder), waar het tegelijkertijd dienst deed als fornuis.

Tot aan de Eerste Wereldoorlog werd centrale verwarming – naast in openbare gebouwen – hooguit in villa’s en herenhuizen toegepast. Daarna kwam het mondjesmaat binnen het bereik van minder welgestelde gezinnen. In die tijd werd men vaak nog aangesloten op een lokaal verwarmingscircuit. Pas omstreeks 1965 kwam centrale verwarming binnen het bereik van het gewone volk. Inmiddels is deze verwarmingsvorm gemeengoed geworden. De belangrijkste brandstoffen zijn aardgas, steenkool en restwarmte van kernenergie.

De ontwikkeling van de centrale verwarming heeft zich vooral binnenshuis voortgezet. De focus ligt daarbij vooral op energiezuinigheid. Inmiddels zijn er diverse soorten cv-ketels, ieder met specifieke eigenschappen.

Geschiedenis van verwarming: vloerverwarming

Vloerverwarming werd al toegepast in de Romeinse tijd. De warme lucht van houtvuur werd door holle ruimtes onder de vloer geleid. Ook Koreanen gebruiken het systeem al eeuwenlang, waarbij zij het vuur in de keuken stookten, zodat er ook op gekookt kon worden. Lees hier verder voor uitleg over de werking van vloerverwarming.

Geschiedenis van verwarming: heetwatersystemen

In een heetwatersysteem wordt water gebruikt dat warmer is dan 100 °C. Vanwege de hoge temperatuur van 170 °C en de hogere atmosferische druk bracht dit systeem grote veiligheidsproblemen met zich mee. Het eerste systeem werd in 1831 gepatenteerd door Jacob Perkins en met name gebruikt in Frankrijk, Denemarken en Duitsland. Het systeem vereiste zeer dikke pijpen en werd bijvoorbeeld toegepast in het Algemeen Rijksarchief te Den Haag.